Elementy olinowania

W artykule tym omówimy najważniejsze urządzenia i elementy stosowane
na dawnych żaglowcach do obsługi lin oraz wykonywania manewrów.


Detal bukszprytu francuskiej fregaty „Belle Poule”. Widać tu jufersy sercowe z rowkami, służące do napinania sztagów fokmasztu.

Zanim zajmiemy się złożonym tematem lin przeznaczonych do obsługi żagli i ruchomych części takielunku, przyjrzyjmy się najważniejszym elementom służącym do ich blokowania lub manewrowania nimi z poziomu pokładu. Wiele urządzeń stosowanych na żaglowcach w XVII wieku jest w użyciu do dziś.

Elementy mocujące liny

Zaczniemy od elementów, które ułatwiały przesuwanie lin i zapobiegały ich plątaniu się między masztem a pokładem. Oprócz utrzymywania w porządku lin ruchomych służyły również do napinania lin olinowania stałego. Do elementów tych można zaliczyć jufersy. Najpierw przedstawię jak wyglądały jufersy przed XVII wiekiem.

Jufersy z otworami były czymś w rodzaju okrągłych bloków bez krążka z trzema otworami i rowkiem na obwodzie. Wykonywano je z twardego drewna i służyły do napinania olinowania stałego, w szczególności want i baksztagów (dwa jufersy połączone przewiązem, naciągiem tworzyły tarlep).



Jufersy z rowkami, czyli sercowe (sercówki), zwane też sztagowymi, były lżejsze i mniejsze. Miały tylko jeden duży otwór z trzema rowkami, przez który przechodziła lina. Używano ich do napinania watersztagów bukszprytu i sztagów. W użyciu były też półsercówki.

Różne rodzaje knag i nagli

Knagi były wykonywane z twardego drewna (w XVII wieku) lub metalu (później) i miały dwa występy. Były mocno przytwierdzone do pokładów i na nadburciach. Używano ich do mocowania szotów dolnych żagli oraz gafla.



Podobną funkcję miały również często stosowane drewniane knagi w kształcie litery „V”.

Knagi wantowe mocowano nie do pokładu czy nadburcia, lecz do want. Miały one zasadniczo tę samą funkcję co inne typy knag.

Rysunek powyżej ukazuje różne proporcje między uchwytem a trzonem nagla, które stosowano w różnych epokach, a poniżej knagowanie na naglu.

zobacz temat:
NAGIEL / NAGIELBANK / KOŁEK / KOŁKOWNICA

Nawlek podłużny

Był to szczególny rodzaj elementów do mocowania lin.



Nawleki podłużne składały się z długich kawałków drewna z wieloma otworami (zwykle siedmioma), przez które przechodziły cienkie liny, tworząc coś ma kształt pajęczyny.





Służyły do utrzymywania z dala od marsa dolnej części żagla znajdującego się powyżej, tak aby się nie strzępił.

Kausze, szekle i śruby oczkowe

Wśród oprzyrządowania lin znajdowały się również rozmaite elementy metalowe. Tutaj wspomnimy tylko o szeklach (szaklach), kauszach i śrubach oczkowych. Kausze były metalowymi pierścieniami (dawniej wykonywanymi również z twardego drewna) o okrągłym lub owalnym kształcie, z rowkiem w zewnętrznej krawędzi, na które zakładano ucho liny lub strop, by chronić linę przed przetarciem.



Szekle przypominające ucho składały się z półogniwa, na którego końcach znajdowały się dwa otwory, przez które przechodził zamykający je sworzeń zabezpieczany zawleczką (z czasem jeden otwór gwintowany), często połączony ze śrubą oczkową.

Pozdrawiam
Karol