Zobacz wszystkie dyskusje

Zobacz wszystkie dyskusje

Bukszpryt (dziobak)

Karrex Dyskusja rozpoczęta przez Karrex 6 lat temu

BUKSZPRYT

Bukszpryt, zwany też dziobakiem, był przedłużeniem dziobu żaglowca. Czasem umieszczano na
nim pionowy maszcik i przedłużano go o dodatkowe drzewce, czyli bomstengę i dalej bramstengę.

Bukszpryt – drzewce wystające do przodu z dziobu jednostki pływającej o napędzie żaglowym, wyjątkowo na innych jednostkach (na przykład na pancerniku Potiomkin). Położony jest niemal poziomo, lub lekko wznosząco, najczęściej w linii wzniosu pokładu.

Celami bukszprytu są:
• zwiększenie powierzchni ożaglowania jednostki, co daje zwiększenie jej prędkości
• przesunięcie środka ożaglowania jednostki do przodu, co zwiększa jej stateczność kursową

Bukszpryt zwiększa całkowitą długość jednostki, co umożliwia przesunięcie części olinowania bardziej do przodu, zwiększając przez to korzystnie kąt sztagów pierwszego masztu oraz zwiększając powierzchnię sztaksli stawianych na tych sztagach. Bukszpryt umożliwia także zwiększenie liczby lin, a więc i zwiększenie liczby sztaksli.

Na mniejszych jachtach bukszpryt może być dość krótki, na większych jachtach oraz żaglowcach spełnia rolę masztu leżącego poziomo.
Może być wtedy dodatkowo przedłużony bomstengą (a ta dalej bramstengą).

bukszpryt z bomstengą i bramstengą

Na dawnych żaglowcach podwieszano pod bukszprytem dodatkowe reje (blindreje), a nawet umieszczano na nim dodatkowy mały pionowy maszcik bukszprytowy w celu uzyskania jeszcze jednego żagla rejowego. Maszcik był przedłużany flagsztokiem na który wciągano banderę.

na jednoczęściowym bukszprycie "Prins Willema" znajdowała się blindreja oraz maszcik bukszprytu z flagsztokiem

Bukszpryt jest usztywniany za pomocą lin lub łańcuchów: watersztagami (czasami przechodzącymi przez delfiniak) do dziobnicy oraz waterbaksztagami do burt lub kotbelek.

Jarzmo bukszprytu

Jarzmo bukszprytu, czyli wystającego nad dziobem żaglowców masztu o dużym nachyleniu lub prawie poziomego, było skonstruowane inaczej niż w przypadku pozostałych masztów. Umieszczano je na pierwszym pokładzie w niedużej odległości przed fokmasztem (rysunek).

Jarzmo bukszprytu składało się z grubej, prostopadłej belki zwanej belką poprzeczną. Składała się ona zwykle z dwóch elementów mocowanych nad specjalnym pokładnikiem montowanym na drugim pokładzie. Pokładnik ten zwano pokładnikiem belki poprzecznej. Między dwoma elementami belki poprzecznej zostawiano pustą przestrzeń równą grubości stopy masztu i w nią wstawiano stopę masztu. Drugi element poprzeczny pokryty grubymi deskami z dębiny wstawiano nieco bardziej z przodu. W jego środku wykonywano kolisty otwór, przez który wsuwano bukszpryt.

Bukszpryt

Znajdujący się na dziobie bukszpryt bardzo się różnił od pozostałych masztów. Stanowił przedłużenie dziobu i miał znaczne nachylenie – w małych jednostkach był niemal poziomy, a w galeonach i okrętach siedemnasto- i osiemnastowiecznych tworzył z dziobem kąt 30–36 stopni. W dużych jednostkach okrągłych – takich jak karaki, galeony i pierwsze okręty liniowe – bukszpryt miał około jedną trzecią długości grotmasztu i podobną do niego średnicę. Był wykonany w taki sam sposób jak kolumny innych masztów, to znaczy z drewnianych elementów połączonych owijkami z lin i żelaznymi okuciami.

zbudowany w 1651 r. „Prins Willem” był dumą Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej.
Na jego jednoczęściowym bukszprycie znajdował się maszcik bukszprytu.

Pięta bukszprytu miała kwadratowy przekrój i była osadzona w gnieździe w mocnej pionowej belce przymocowanej między pokładnikami dwóch sąsiednich pokładów.
Aby zrównoważyć siłę wiatru pchającą maszt ku górze, drzewce mocowano do kadłuba za pomocą łącznika (przewiązu, ang. gammoning); łączniki były mocnymi wiązaniami wykonanymi z grubej liny przechodzącej przez otwór w stewie dziobowej. Łączniki, zazwyczaj dwa, były przewiązane na środku liną i utrzymywane w odpowiednim miejscu na drzewcu dzięki klinom.

Konstrukcja bukszprytu

Podobnie jak inne maszty, również bukszpryt składał się z więcej niż jednego członu. Na galeonach i pierwszych okrętach liniowych na jego końcu znajdowało się małe drzewce zwane maszcikiem bukszprytu.
Elementem łączącym bukszpryt z maszcikiem była węzłówka o kwadratowym przekroju – podobna do końcówki kolumny masztu. Maszcik był do niej przymocowany za pomocą dybów i salingu z marsem – wyglądało to w każdym calu tak, jak połączenia członów innych masztów okrętu (patrz rysunek).

Pod względem konstrukcyjnym maszcik bukszprytu nie różnił się zbytnio od innych górnych członów masztów. Miał piętę o kwadratowym przekroju, która wchodziła między wzdłużniki i poprzeczniki. U dołu znajdował się kwadratowy otwór na klin (kawałek drewna, który podtrzymywał maszcik i przenosił jego ciężar na wzdłużniki), zaś u jego góry – krążek bloku z liną rei maszciku. Maszcik miał na końcu flagsztok, czyli drzewce, na które wciągano banderę.
W drugiej połowie XVII wieku maszcik bukszprytu otrzymał dodatkowy człon połączony z dolnym dybami i salingiem. Drzewce to nie miało żagla, wciągano na nie jedynie banderę.
Poza maszcikiem niektóre jednostki żaglowe miały właściwy drugi człon bukszprytu, czyli bomstengę (patrz rysunek).

Około połowy XVIII wieku maszcik znikł, bomstenga jednak pozostała w użyciu i została nawet przedłużona o bombramstengę. Bomstenga było nieco przesunięta w stosunku do osi bukszprytu, a mocowano ją do niego dybami i liną (przewiązem). Oba te elementy były utrzymywane w odpowiedniej odległości od siebie za pomocą deseczki w kształcie krzyża (patrz rysunek).

Drzewce analogiczne do bukszprytu, ale wystające do tyłu z rufy to wystrzały. Są to drzewca stosowane znacznie rzadziej od bukszprytu.
Zakończenie bukszprytu, wystrzału (wolny koniec), również bomu i rei nosi nazwę nok.

Wystrzał

- w żeglarstwie część omasztowania – drzewce wystające za rufę żaglowca, poziome lub lekko wznoszące się ku górze, pozwalające na powiększenie bazy podporowej dla olinowania stałego masztu znajdującego się najbardziej z tyłu jednostki. Na jachtach typu jol często używany do prowadzenia szotów bezana.

_________________

Pozdrawiam
Karol

STOCZNIA / URZĄDZENIA / POJĘCIA SZKUTNICZE